ਤੁਸੀਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਮੀਰ ਰਾਜਿਆਂ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ, ਪਰ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭਤੋਂ ਅਮੀਰ ਰਾਜੇ ਦੀ, ਜਿਸਦੇ ਤੋਹਫਿਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਹਿਲਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸ ਰਾਜੇ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਹੁਣ ਆਪ ਆਰਥਿਕ ਸੰਕਟ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭਤੋਂ ਅਮੀਰ ਵਿਅਕਤੀ ਜੇਫ ਬੇਜੋਸ, ਜਿਨ੍ਹਾਂਦੀ ਜਾਇਦਾਦ 99 ਬਿਲਿਅਨ ਪਾਉਂਡ ( 9028 ਅਰਬ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵੀ ਜਿਆਦਾ ) ਹੈ, ਉਹ ਵੀ ਇਸ ਰਾਜੇ ਦੇ ਨੇੜੇ-ਤੇੜੇ ਨਹੀਂ ਟਿਕਦੇ। ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਹੈ, 14ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਮਾਲੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਰਾਜਾ ਰਹੇ ਮਨਸਾ ਮੂਸਾ ਦੀ। ਮਨਸਾ ਮੂਸਾ ਇਤਹਾਸ ਦੇ ਸਭਤੋਂ ਸਾਊ ਰਾਜਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ। ਉਹ ਜਿੱਥੇ ਜਾਂਦੇ, ਉੱਥੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇੰਨਾ ਕੁਝ ਦਿੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਉਸ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਹਿੱਲ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।
ਵਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲਿਆ ਸੀ ਸ਼ਾਸਨ
ਮਨਸਾ ਮੂਸਾ ਦਾ ਜਨਮ 1280 ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ਾਸਕ ਪਰਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਰਾ ਮਨਸਾ ਅਬੁ-ਬਕੇ ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਸਮੁੰਦਰੀ ਅਭਿਆਨ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਪਰਤਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹੇ ਤਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਰਾ ਮਨਸਾ ਮੂਸਾ ਨੂੰ ਸੋਨਾ ਬਖ਼ਤਾਵਰ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲਿਆ ਸੀ।
ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਲਗਭਗ ਅੱਧੇ ਸੋਨੇ ਦਾ ਭੰਡਾਰ
ਸੋਨੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਮਾਨਾਂ ਦਾ ਵਪਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਪਾਰਕ ਕੇਂਦਰ ਵੀ ਮਨਸਾ ਮੂਸਾ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਨ, ਜਿਸਦੇ ਵਪਾਰ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਮੁਨਾਫਾ ਮਿਲਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਮਾਲੀ ਦੇ ਕੋਲ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸੋਨੇ ਦਾ ਲਗਭਗ ਅੱਧਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਸ਼ਾਸਕ ਮਨਸਾ ਮੂਸਾ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਸੀ।
ਹਜ ਯਾਤਰਾ ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਮਿਡਿਲ ਈਸਟ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ ਸੀ ਆਰਥਿਕ ਸੰਕਟ
ਮੂਸਾ ਧਾਰਮਿਕ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਦੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸਨ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂਨੇ ਸਹਾਰਾ ਰੇਗਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਮਿਸਰ ਤੋਂ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਮੱਕਾ ਵਿੱਚ ਹਜ ਯਾਤਰਾ ਉੱਤੇ ਜਾਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ। ਮਾਲੀ ਤੋਂ ਹਜ ਲਈ ਨਿਕਲਦੇ ਸਮੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਫ਼ਿਲੇ ਵਿੱਚ 60,000 ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੋਕ, ਹਾਥੀ, ਘੋੜੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਾਨਵਰ ਅਤੇ ਭਾਰੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਸਾਜੋ-ਸਾਮਾਨ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ।
ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂਨੇ ਕਾਹਿਰਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਲਾਅ- ਲਸ਼ਕਰ ਦੇ ਨਾਲ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਪਰਵਾਸ ਕੀਤਾ ਸੀ।ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂਨੇ ਉੱਥੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਤੋਹਫੇ ਵਿੱਚ ਇੰਨਾ ਸੋਨਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਮਿਸਰ ਦੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਬੈਠ ਗਈ। ਮੂਸਾ ਦੇ ਤੋਹਫ਼ੀਆਂ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਪੂਰੇ 10 ਸਾਲ ਤੱਕ ਮਿਸਰ ਵਿੱਚ ਸੋਨੇ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਮੂਧੇ ਮੁੰਹ ਡਿੱਗੀਆਂ ਰਹੀਆਂ।
ਪੱਛਮੀ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ
ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਮਨਸਾ ਮੂਸਾ ਨੇ ਹੀ ਪੱਛਮੀ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਹਜ ਯਾਤਰਾ ਤੋਂ ਵਾਪਸੀ ਕਰਦੇ ਸਮੇ ਉਹ ਮਿਸਰ ਤੋਂ ਹੋਕੇ ਗੁਜਰੇ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮਾਲੀ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਮਜਬੂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂਨੇ ਸੋਨੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਚਲਨ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਇਸਦੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂਨੇ ਸੋਨੇ ਨੂੰ ਵਿਆਜ ਉੱਤੇ ਵਾਪਸ ਲੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਆਰਥਕ ਇਤੀਹਾਸਕਾਰ ਵੀ ਮੰਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਮਰੱਥ ਦਸਤਾਵੇਜਾਂ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਮਨਸਾ ਮੂਸਾ ਦੇ ਕੋਲ ਕਿੰਨਾ ਪੈਸਾ ਸੀ, ਇਸਦਾ ਠੀਕ-ਠੀਕ ਅੰਦਾਜਾ ਲਗਾਉਣਾ ਅਸੰਭਵ ਹੈ।
