ਦੇਸ਼ ਦਾ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਕੁੱਝ ਹੀ ਦਿਨ ਹੋਰ ਬਚੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਬਜਟ ਅਤੇ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਦੀ ਗੱਲ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਡਾ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਿਕਰ ਹੋਣਾ ਵੀ ਲਾਜਮੀ ਹੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ-ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ ਦੇ ਪਦ ਉੱਤੇ ਰਹੇ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਰਥਕ ਉਦਾਰੀਕਰਣ ਦੇ ਰਚਣਹਾਰ ਦੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਕੈਂਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਪੀਐਚਡੀ ਅਤੇ ਆਕਸਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਡੀ. ਫਿਲ. ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਦੇ ਲੋਕਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਨਹੀਂ ਲੜੀਆਂ, ਪਰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਅਹੁਦਿਆਂ ਉੱਤੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਭਾਰਤੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹੈ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਦਾਂ ਉੱਤੇ ਰਹੇ ਹਨ ਡਾ ਮਨਮੋਹਣ ਸਿੰਘ
ਸਾਲ 1985 ਵਿੱਚ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਯੋਜਨਾ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦਾ ਉਪ-ਪ੍ਰਧਾਨ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਇਸ ਅਹੁਦੇ ਉੱਤੇ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਰਹੇ ਜਿਸਦੇ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂਨੂੰ 1990 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ ਦਾ ਆਰਥਕ ਸਲਾਹਕਾਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਪੀ ਵੀ ਨਰਸਿੰਹਰਾਵ ਪੀਐਮ ਬਣੇ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂਨੇ ਡਾ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ 1991 ਵਿੱਚ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲਾ ਦਾ ਆਜਾਦ ਚਾਰਜ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ। ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲਾ ਦੇ ਸਕੱਤਰ, ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਅਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਨੁਦਾਨ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵੀ ਰਹੇ। ਸਾਲ 2004 ਤੋਂ 2014 ਦੇ ਵਿੱਚ ਯੂਪੀਏ-1 ਅਤੇ ਯੂਪੀਏ-2 ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ ਰਹੇ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਆਰਥਕ ਸੁਧਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੈ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ
ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲਾ ਦਾ ਕੰਮ ਵੇਖਦੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1991 ਤੋਂ 1996 ਦੇ ਵਿੱਚ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਕਾਰਜ ਕੀਤੇ, ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇਸ਼ ਵੱਡੀ ਆਰਥਕ ਮੰਦੀ ਝੇਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਦਿਵਾਲੀਆ ਹੋਣ ਦੀ ਕਗਾਰ ਉੱਤੇ ਸੀ।
ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੁਦਰਾ ਭੰਡਾਰ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ 110 ਕਰੋੜ ਡਾਲਰ ਬਚੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਵਿੱਤੀ ਘਾਟਾ GDP ਦੇ 8.5 ਫੀਸਦੀ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਸੀ, ਉਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੇ ਅੰਦਰ 5.9 ਫੀਸਦੀ ਤੱਕ ਲਿਆ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਲਈ ਤਾਂ ਖੋਲਿਆ ਹੀ, ਸਗੋਂ ਨਿਰਿਆਤ ਅਤੇ ਆਯਾਤ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਰਲ ਬਣਾਇਆ।
ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ ਕਾਰਜਕਾਲ
ਸਾਲ 2004 ਤੋਂ 2014 ਦੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਈ ਉਤਾਰ – ਚੜਾਅ ਵੇਖੇ। ਆਪਣੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂਨੇ ਮਨਰੇਗਾ, ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਅਤੇ ਆਧਾਰ ਕਾਰਡ ਯੋਜਨਾ ਵਰਗੇ ਕੁੱਝ ਚੰਗੇ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੀ ਸਭਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਉਪਲਬਧੀ ਸੀ, ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਪਰਮਾਣੁ ਸਮੱਝੌਤਾ।
18 ਜੁਲਾਈ 2006 ਵਿੱਚ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਜਾਰਜ ਬੁਸ਼ ਨੇ ਇਸ ਸਮੱਝੌਤੇ ਉੱਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਮਹਿੰਗਾਈ ਅਤੇ ਘੋਟਾਲਿਆਂ ਨੇ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦਾ ਸਭਤੋਂ ਬੁਰਾ ਦੌਰ ਵੀ ਵਖਾਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਵਿੱਚ ਮਹਿੰਗਾਈ ਦਾ ਸਭਤੋਂ ਬੁਰਾ ਦੌਰ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ।
